Grey Market Investment: सध्या शेअर बाजारामध्ये गुंतवणूक करणाऱ्यांचे प्रमाण प्रचंड वाढले आहे. कमी गुंतवणुकीत जास्त फायदा मिळवण्याच्या आशेने अनेकजण शेअर बाजाराकडे वळत आहेत. मात्र, जोखीम टाळायची असेल तर गुंतवणुकीपूर्वी संपूर्ण माहिती घेणे अत्यावश्यक आहे. शेअर बाजाराबद्दल सगळ्यांना माहिती असली तरी ‘ग्रे मार्केट’ या गुंतवणुकीच्या प्रकाराबद्दल अजूनही अनेकजण अनभिज्ञ आहेत. ग्रे मार्केट म्हणजे नेमकं काय? यामध्ये गुंतवणुकीसाठी काय करावं लागतं? त्यात जोखीम किती आहे? या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरं आता आपण या लेखात जाणून घेऊया.
ग्रे मार्केट म्हणजे काय? | Grey Market Details
ग्रे मार्केट ही मुख्यतः वित्तीय रोख्यांची (financial securities) अनियंत्रित आणि अनधिकृत बाजारपेठ आहे. साधारणपणे एखाद्या समभागाचा (shares) अधिकृत बाजारातील व्यापार सुरू होण्यापूर्वीच खरेदी-विक्रीचे व्यवहार इथे होतात. यामध्ये खरेदीदार आणि विक्रेता आपसात व्यापार करतात. मात्र, या व्यवहारांवर कोणत्याही अधिकृत संस्थेचे नियंत्रण नसते. त्यामुळे या व्यवहारात जोखीम पत्करणं गरजेचं असतं.
ग्रे मार्केट कसं काम करतं? | How Does Grey Market Works?
ग्रे मार्केटमध्ये व्यवहार करण्यासाठी ट्रेडरकडे गुंतवणुकीसाठी मोठ्या प्रमाणावर भांडवल असणे आवश्यक असते. समभागांच्या (shares) किंमतीचा अंदाज घेऊन विक्री किंवा खरेदी केली जाते. इथे लॉट साईझनुसार व्यवहार होतो, म्हणजेच एक किंवा दोन समभाग खरेदी करणं शक्य नसतं.
उदाहरणार्थ, जर एखादी कंपनी स्टॉक एक्सचेंजमध्ये लिस्टिंगसाठी (listing) अर्ज करते आणि तिचा आयपीओ (IPO) बाजारात येतो, तेव्हा त्या समभागाची मागणी व पुरवठा यावर आधारित अंदाज ग्रे मार्केटमध्ये घेतला जातो. हा व्यवहार पूर्णतः ट्रेडर आणि बायसेलर (buyer-seller) यांच्या विश्वासावर आधारित असतो.
जोखीम आणि फायदे
ग्रे मार्केटमध्ये गुंतवणुकीत प्रचंड जोखीम असते. या व्यवहारात अनेकदा पैसे अडकण्याची शक्यता असते. कारण, या व्यवहारावर कोणतेही नियमन नसते. कंपनी स्टॉक एक्सचेंजवर लवकर लिस्ट झाली, तर गुंतवणूकदारांना भरघोस फायदा मिळतो. मात्र, जर कंपनी लिस्ट होण्यास वेळ लागला किंवा लिस्ट झालीच नाही, तर गुंतवणूक अडकून राहते.
तज्ज्ञ विनय नेर्लेकर सांगतात, “ग्रे मार्केटमधील व्यवहार पूर्णपणे अनधिकृत असल्यामुळे इथं फसवणुकीची शक्यता जास्त असते. त्यामुळे ज्यांच्याकडे अतिरिक्त भांडवल आहे आणि जोखीम पत्करण्याची तयारी आहे, त्यांनाच या बाजारपेठेत गुंतवणूक करावी.”
सामान्य गुंतवणूकदारांसाठी ग्रे मार्केट योग्य का?
ग्रे मार्केटमध्ये व्यवहार करणाऱ्या ट्रेडर्सकडे प्रचंड भांडवल असतं. यात लॉट साईझनुसार व्यवहार होत असल्याने कमी रक्कम गुंतवणूक करणाऱ्यांसाठी हा पर्याय योग्य नाही. सामान्य गुंतवणूकदारांना इथं पैसे अडकण्याचा धोका मोठा असल्यामुळे तज्ज्ञ या बाजारापासून दूर राहण्याचा सल्ला देतात.
ग्रे मार्केटमध्ये गुंतवणुकीपूर्वी हे लक्षात ठेवा
अनधिकृत बाजार: ग्रे मार्केट हा अनधिकृत बाजार असल्याने व्यवहारांवर कोणत्याही अधिकृत संस्थेचे नियंत्रण नसते.
लॉट साईझनुसार गुंतवणूक: येथे गुंतवणूक करण्यासाठी मोठ्या भांडवलाची आवश्यकता असते.
जोखीम आणि फसवणूक: यामध्ये फसवणुकीची शक्यता जास्त असल्याने गुंतवणुकीपूर्वी सखोल माहिती घ्या.
भांडवलाची गरज: केवळ अतिरिक्त भांडवल असलेल्यांनीच या बाजाराचा विचार करावा.
ग्रे मार्केटचा फायदा कधी होतो?
ग्रे मार्केटमधील व्यवहारांमध्ये फायदा होण्याची शक्यता कमी असते. मात्र, काही वेळा कंपनी लवकर लिस्ट झाल्यास गुंतवणूकदारांना भरघोस परतावा मिळतो. उदाहरणार्थ, एखाद्या कंपनीच्या समभागाची किंमत आयपीओमध्ये ठरलेल्या किमतीपेक्षा जास्त असेल, तर गुंतवणूकदारांना फायदा होतो.
तज्ज्ञांचा सल्ला
तज्ज्ञ विनय नेर्लेकर यांचा सल्ला आहे की, “ग्रे मार्केटमध्ये गुंतवणुकीसाठी प्रचंड भांडवलाची आवश्यकता असते. जोखीम अधिक असल्याने फक्त गुंतवणुकीतून मोठा फायदा मिळवण्याची तयारी असलेल्यांनीच यामध्ये पैसे गुंतवावेत. सामान्य गुंतवणूकदारांनी अधिकृत बाजारातच व्यवहार करणं सुरक्षित ठरेल.”
ग्रे मार्केट हा गुंतवणुकीसाठी एक अनोखा पर्याय आहे. मात्र, अनधिकृत आणि अनियमित असलेल्या या बाजारात जोखीम अधिक असल्याने गुंतवणूकदारांनी सावधगिरी बाळगणं गरजेचं आहे. शेअर बाजाराप्रमाणेच इथे नफा मिळवण्यासाठी बाजाराची सखोल माहिती असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. जोखीम पत्करण्यास तयार असलेल्या गुंतवणूकदारांसाठी हा बाजार योग्य असू शकतो. मात्र, सामान्य गुंतवणूकदारांनी अधिकृत बाजारातच गुंतवणूक करावी, असा सल्ला तज्ज्ञ देतात.
ग्रे मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी बाजाराचा अभ्यास करा, तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या आणि जोखीम पत्करूनच पुढे जा. कारण इथं मिळणाऱ्या फायद्याइतकीच जोखीमही मोठी असते.
